دوره قاعدگی یا پریود یک چرخه طبیعی در بدن بانوان است که در طی آن بین ۵ تا ۷ روز خونریزی رخ می دهد. هرگونه بی نظمی در این چرخه یا نوسانات خلقی غیرقابل کنترل ممکن است نشان دهنده یکی از انواع اختلالات قاعدگی باشد.
در این زمینه پرسش های بسیاری مطرح می شود، برای مثال اختلالات قاعدگی یعنی چه؟ درمان قاعدگی نامنظم چیست؟ قاعدگی منظم چند روز است؟ به منظور پاسخ گویی به این سوالات متداول و بررسی انواع اختلالات قاعدگی و راه های درمان آن تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
سیکل طبیعی قاعدگی
دوره قاعدگی یک چرخه طبیعی است که بعد از به بلوغ رسیدن دختر به شکل منظم و ماهانه رخ می دهد. پس از رسیدن به بلوغ، پوشش رحم (آندومتر) هر ماه خود را آماده نگهداری از جنین می کند.
در صورتی که لقاح صورت نگیرد، تخمک دفع شده و بافت پوششی تشکیل شده در رحم نیز ریزش کرده و خونریزی اتقاق می افتد. یک سیکل قاعدگی منظم و طبیعی به طور معمول هر ۲۸ روز رخ می دهد، اما ممکن است بین ۲۲ تا ۳۵ روز نیز متغیر باشد.
مدت زمان خونریزی نیز به طور متوسط بین ۵ تا ۷ است، اما در برخی از زنان بین ۳ تا ۱۰ روز نیز متغییر خواهد بود. در این دوره اغلب زنان علاوه بر دفع خون، بخشی از بافت اندومتر رحم، مخاط دهانه رحم و ترشحات واژن را دفع می کنند.
همچنین، بدن زنان در قاعدگی با تغییرات طبیعی سطح هورمون های جنسی، تغییرات فیزیکی و انقباضات عضلات رحم نیز مواجه می شود. به طور طبیعی دوره قاعدگی تا حدود سن ۴۵ تا ۶۰ سال ادامه یافته و سپس متوقف می گردد. به توقف وقطع خونریزی قاعدگی بیش از۶ماه،آمنوره یا یائسگی اطلاق می شود.
اختلالات قاعدگی چیست؟
اغلب زنان در یک دوره زمانی مشخص، قاعدگی خود را بدون مشکل خاصی پشت سر می گذارند. اما برخی از زنان ممکن است در طول این دوره مشکلات فیزیکی مانند خونریزی های نامنظم، شدید،طولانی یا کمبود خونریزی و درد شدید و یا مشکلات روانی و نوسانات خلقی غیرقابل کنترل گردند.
در نتیجه، هرگونه اختلال یا مشاهده علائم غیر طبیعی در چرخه قاعدگی را اختلال قاعدگی می نامند. خوشبختانه اکثر مشکلات چرخه قاعدگی توضیح ساده ای دارند و طیف وسیعی از گزینه های درمانی برای تسکین علائم ارائه می شود.
انواع اختلالات قاعدگی
به طور کلی، قاعدگی طبیعی در هر فرد متفاوت است، اما هرگونه اختلال در نظم، شدت، مدت زمان و تجربه های فیزیکی و احساسی عادت ماهانه می تواند نشان از یک مشکل یا بیماری باشد. اختلالات در دوره قاعدگی باتوجه به علائم و نشانه ها به ۶ دسته زیر تقسیم بندی می شود:
- آمنوره (توقف یا عدم خونریزی قاعدگی بیش از ۶ ماه)
- الیگومنوره (قاعدگی سبک و کم تکرار)
- منوراژی (خونریزی شدید قاعدگی)
- متروراژی (خونریزی و لکه بینی بین دو قاعدگی)
- دیسمنوره (قاعدگی دردناک)
- سندرم پیش از قاعدگی (PMS)
۱- آمنوره (توقف یا عدم خونریزی قاعدگی)
یکی از اختلالات قاعدگی در زنان، عدم خونریزی یا توقف قاعدگی است که به آن آمنوره (amenorrhea) گفته می شود. اگرچه تمام زنان در زمان بارداری و شیردهی با آمنوره فیزیولوژیک مواجه می شوند، اما این اختلال به دو شکل اولیه (عدم خونریزی ماهانه پس از شروع دوران بلوغ ) و ثانویه (توقف خونریزی در دوران قاعدگی در زنان) ظاهر می شود.
بلوغ دیررس، مسدودی کامل پرده بکارت، اختلالات غدد درون ریز، غیر طبیعی بودن دستگاه تناسلی و ناهنجاری های مادرزادی از مهمترین علل آمنوره اولیه است. در حالی که در آمنوره ثانویه یا توقف ناگهانی خونریزی قاعدگی، عوامل متعددی مانند استرس، اختلالات عملکرد و یا نارسایی تخمدان ها، مصرف و یا قطع داروهای هورمونی و پیشگیری از بارداری، اختلالات غدد درون ریز تیروئید و سایر عوامل، قادرند سبب بروز این مشکل شوند. نوع درمان این اختلال با توجه به علت آن متفاوت است، اما مهمترین راه های درمان آمنوره به شرح زیر است:
- درمان جراحی برای رفع نواقص و ناهنجاری های مادرزادی دستگاه تناسلی
- درمان های روحی و روانی به منظور کاهش استرس و اضطراب
- هورمون درمانی جهت رفع اختلال عملکرد غدد درون ریز
- جراحی به منظور درمان تومور غده هیپوفیز
۲- الیگومنوره (قاعدگی سبک با فواصل طولانی بیش از ۳۵ روز )
یکی از شایع ترین اختلالات قاعدگی الیگمنوره (Oligomenorrhea) است که فرد قاعدگی با خونریزی سبک و غیرطبیعی را تجربه می کند. همچنین، در این اختلال فواصل بین دو سیکل بیشتر از ۳۵ روز خواهد شد. عواملی که سبب این اختلال می شوند تقریبا مانند اختلال آمنوره ثانویه است. با این حال عواملی مانند استرس، اضطراب، مصرف داروهای ضد افسردگی و قرص های ضد بارداری قادرند سبب کاهش خونریزی قاعدگی و بروز الیگومنوره شود. این اختلال اغلب با دارودرمانی و تنظیم داروهای هورمونی در کناراصلاح سبک زندگی، اصلاح الگوی غذایی و کاهش استرس درمان می شود.
بیشتر بخوانید: کاربردهای کولپوسکوپی
۳- منوراژی (خونریزی شدید قاعدگی)
به خونریزی شدید یا طولانی در دوران قاعدگی منوراژی (Menorrhagia) یا هایپرمنوره گفته می شود. به طور کلی ممکن است در طول زندگی خود چندبار دچار این اختلال شده باشید، اما برخی از زنان در اکثر دوره های سیکل خود با خونریزی شدید مواجه هستند.
اغلب بانوان مبتلا به این اختلال، قاعدگی های طولانی بیش از ۷ روز همراه با کم خونی شدید را تجربه می کنند و در طول سیکل خود، نیاز به تعویض مکرر پد بهداشتی یا تامپون دارند. اختلالات هورمونی، سرطان تخمدان یا دهانه رحم، عفونت واژن و رحم، حاملگی خارج از رحم و بیماری های رحمی مانند کیست ها، فولیپ ها و فیبروم رحم از دلایل اصلی بروز این اختلال به شمار می رود.
درمان منوراژی باتوجه به علت بیماری متفاوت است، با این حال دارودرمانی، هورمون درمانی و در مواقعی برداشتن رحم (هیسترکتومی) می تواند به درمان این اختلال کمک کند.
۴- متروراژی (خونریزی و لکه بینی بین دو قاعدگی)
به لکه بینی یا خونریزی غیر طبیعی در فاصله دوره های عادت ماهیانه، متروراژی گفته می شود. این اختلال، اغلب به علت مشکلات عملکرد تخمدان ها در دختران به بلوغ رسیده یا زنانی که به دوران یائسگی نزدیک می شوند، شایع است. با این حال متروراژی می تواند نشانه ای از وجود یک بیماری جدی تر در بانوان باشد که باید توسط متخصص زنان تشخیص و به موقع درمان شود. اگرچه خونریزی های غیر طبیعی رحمی به دلایل مختلفی ایجاد می شود، اما مهمترین آن ها عبارتند از:
- عفونت، التهاب و سرطان در واژن، دهانه رحم و رحم
- وجود فولیپ ها و فیبروم های رحمی اندومتریوز
- مصرف قرص های پیشگیری ازبارداری و IUD
- مصرف برخی داروها (مانند داروهای رقیق کننده خون)
- استرس و اضطراب
- ابتلا به برخی بیماری های غد درون ریز مانند دیابت و مشکلات تیروئید
همانطور که در بالا اشاره شد، درمان اختلالات قاعدگی به علت ایجاد آن بستگی دارد، بنابراین بهترین درمان برای خونریزی های غیر طبیعی رحمی باتوجه به علل بروز آن توسط متخصص زنان مشخص می شود. برای اختلال متروراژی اغلب هورمون تراپی، دارودرمانی، تجویز داروهای غیر استروئیدی، کورتاز تشخیصی (FD&C)، برداشتن و یا تخریب بافت سرویکس رحم و برداشتن رحم، صورت می گیرد.
۵- دیسمنوره (قاعدگی دردناک)
بانوان در هر دوره عادت ماهانه خود تجربه انقباضات و دردهای شکمی را دارند، اما برخی زنان این دردهای قاعدگی بسیار شدید و دردناک را در هر دوره سیکل خود تجربه می کنند که به آن دیسمنوره گفته می شود. دیسمنوره به دو شکل اولیه و ثانویه وجود دارد. دیسمنوره اولیه شامل انقباضات شدید و دردناکی است که در ساعات اولیه قاعدگی و اغلب در سال های اولیه بلوغ به دلیل تنگ بودن دهانه رحم یا بالا بودن میزان پروستاگلاندین در رحم رخ می دهد.
در حالی که دیسمنوره ثانویه به علت وجود یک اختلال یا بیماری مانند اندومتریوز، کیست های تخمدان، فیبروئید رحم، عفونت دستگاه تناسلی و سرطان به وجود می آید. درمان دیسمنوره اولیه با مصرف دارو انجام می شود و درمان دیسمنوره ثانویه نیز باتوجه به علت ایجاد آن درنظر گرفته می شود.
۶- سندرم پیش از قاعدگی (PMS)
یکی دیگر از شایع ترین اختلالات قاعدگی، سندروم قبل از قاعدگی یا PMS (premenstrual Syndrom) است که به مجموعه ای از تغییرات جسمی، روحی و رفتاری اطلاق می شود. این اختلال دارای علائم و نشانه های فراوانی است که شایع ترین آن ها عبارتند از:
- نفخ شکم
- سر درد
- سر گیجه
- تشویش و اضطراب
- دردناک شدن پستان ها
- گریه های بی دلیل
- افسردگی
- خستگی، بی حالی و فقدان انرژی
- عصبانیت بی دلیل
- تحریک پذیری
- حواس پرتی
- تمایل شدید به خوردن مواد قندی
- بروز هیجان های ناگهانی و کنترل نشده
- تورم در دست ها و پاها
به طور کلی تغییر و اصلاح سبک زندگی، داشتن تغذیه مناسب، استراحت و خواب کافی به همراه ورزش منظم می تواند به درمان این اختلال کمک کند. اغلب زنانی که از این اختلال رنج می برند می توانند با مصرف مولتی ویتامین ها، کلسیم، منیزیم و همچنین در برخی موارد استفاده از داروهای ضد افسردگی نشانه های این بیماری را کنترل کنند.
توصیه پایانی
همان طور که در مطالب بالا اشاره شد، برخی از اختلالات قاعدگی ممکن است بصورت فیزیولوژیک( بارداری،شیردهی) ویامادرزادی( نقایص ژنتیک وناهنجاریهای ساختمانی دستگاه تناسلی) ایجادشوند. اکثریت این موارد با دارودرمانی و یا جراحی رفع ناهنجاری،برطرف می گردد.
در حالی که برخی اختلالات سیکل قاعدگی می تواند نشانه یا علائمی از یک بیماری جدی تر مانند بیماری های رحمی، عفونت، وجود تومورهای بدخیم و سایر ناهنجاری ها در اندام تناسلی زنان باشد. بنابراین درمان هر یکی از مشکلات احتمالی می تواند منجر به برطرف شدن اختلالات و ناهنجاری های قاعدگی شود.
در صورتی که در زمینه اختلالات قاعدگی سوالی دارید، می توانید در انتهای همین مقاله، بخش نظرات آن را با دکتر شراره صدری نائینی متخصص زنان و زایمان مطرح کنید.