انسداد لوله فالوپ جزو اصلی‌ترین دلایل ناباروی خانم‌ها است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که یک یا هر دو لوله رحمی به دلیل التهاب لگن، اندومتریوز، فیبروم رحمی، جراحی‌های قبلی یا عفونت‌های مقاربتی بسته می‌شوند. این انسداد مانع از لقاح تخمک و اسپرم می‌شود. درمان انسداد لوله فالوپ شامل دارودرمانی و جراحی لاپاراسکوپی است. در موارد خیلی شدید که ترمیم لوله‌ها امکان‌پذیر نباشد باید از روش‌های دیگری برای بارداری استفاده کرد.
انسداد و چسبندگی لوله فالوپ چیست؟
در دستگاه تناسلی بدن خانم‌ها دو لوله باریک به نام لوله فالوپ یا لوله رحم قرار دارد. این لوله‌ها از قسمت انتهایی بالای رحم به سمت تخمدان‌ها کشیده شده‌اند. لوله فالوپ درست مثل یک کانال عمل می‌کند؛ یعنی مسیری برای عبور تخمک آزاد شده از تخمدان به سمت رحم است. وقتی در این مسیر تخمک با اسپرم روبرو می‌شود، لقاح صورت می‌گیرد. بعد از لقاح، تخمک در ادامه مسیرش به رحم می‌رود تا لانه گزینی کند. به این ترتیب بارداری رخ می‌دهد.
گاهی اوقات این کانال به دلایلی مسدود می‌شود. در مواردی این انسداد باعث جمع شدن مایعات و عفونت در لوله فالوپ می‌شود که به آن «هیدروسالپنکس» می‌گویند. انسداد لوله های رحم گاهی خفیف و در برخی موارد هم خیلی شدید است.
علت انسداد و چسبندگی لوله فالوپ
انسداد و چسبندگی لوله فالوپ دلایل متعددی دارد که در ادامه یکی یکی بررسی‌شان می‌کنیم:
· بیماری التهابی لگن (PID): گاهی اوقات عفونت و التهاب لگن به لوله‌های فالوپ و بافت‌های اطرافش هم کشیده می‌شود و انسداد لوله فالوپ را به دنبال می‌آورد. هر چه این التهاب و عفونت بیشتر شود، زخم‌ها و چسبندگی‌های بیشتری هم ایجاد می‌شود.
· آندومتریوز: آندومتریوز حالتی است که در آن بافتی شبیه بافت داخل رحم شروع به رشد در خارج از رحم می‌کند. این رشد غیر طبیعی منجر به انسداد لوله‌های رحم هیدروسالپنکس می‌شود.
· عفونت‌های مقاربتی: ابتلا به عفونت‌های منتقله از طریق تماس جنسی مثل سوزاک و کلامیدیا هم چسبندگی لوله فالوپ را به دنبال می‌آورند.
· جراحی‌های قبلی: گاهی اوقات زخم‌های داخلی ناشی از جراحی کیست تخمدان، آپاندیس یا جراحی‌های لگن به مرور زمان بیشتر شده و به لوله‌های فالوپ می‌چسبند. این چسبندگی باعث انسداد لوله فالوپ می‌شود.
· فیبروم: هر نوع توده یا فیبروم در رحم باعث فشار وارد کردن به لوله‌های فالوپ می‌شود. این فشار چسبندگی لوله فالوپ را به دنبال خواهد داشت.
· حاملگی خارج رحمی: این اتفاق وقتی رخ می‌دهد که جنین در جایی غیر از رحم مثلاً در لوله‌های فالوپ شروع به رشد می‌کند. این شرایط زخم و چسبندگی لوله‌های رحم را در پی دارد.
عوامل زمینه ساز خطر
علاوه بر موارد گفته شده، برخی عوامل دیگر هم با ایجاد زخم و چسبندگی در لگن، رحم یا شکم خطر انسداد لوله فالوپ را افزایش می‌دهند. به عنوان مثال، گاهی اوقات سیستم ایمنی بدن به دلیل ابتلا به اختلالات خود ایمنی به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند. این اتفاق باعث آسیب دیدن لوله‌های رحم می‌شود. در برخی موارد هم نقایص و ناهنجاری‌های مادرزادی سبب بروز مشکل در این لوله‌ها می‌شود.
عوامل دیگری مثل ابتلا به عفونت‌ها والتهاب‌های طولانی مدت، مواجهه با مواد شیمیایی سمی، کیست تخمدان، هر نوع توده خوش خیم یا بدخیم تخمدان، ضربه خوردن لگن یا شکم و سندروم آشرمن هم به طور بالقوه می‌توانند زمینه ساز چسبندگی لوله فالوپ شوند.
علائم انسداد لوله فالوپ
اکثر مواقع انسداد و چسبندگی لوله فالوپ با علامت خاصی همراه نیست. بیشتر خانم‌ها به خاطر درمان ناباروری مراجعه می‌کنند و بعد برایشان تشخیص انسداد لوله رحمی داده می‌شود. اگر انسداد از نوع انسداد لوله‌های رحم هیدروسالپنکس باشد علائم زیر بروز می‌کنند:
· درد مزمن لگن و شکم
· پریود دردناک
· درد حین رابطه جنسی
· نازایی
· ترشحات بدبوی واژن
· احساس فشار در لگن به خاطر تجمع مایعات
· عفونت، تب، خستگی و بی حالی
روش‌های تشخیص انسداد و چسبندگی لوله فالوپ
خانم‌هایی که علائم گفته شده را دارند باید به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند. پزشک بعد از گرفتن شرح حال و معاینه شما از روش‌های زیر برای تشخیص انسداد لوله فالوپ استفاده می‌کند:
۱. سونوگرافی
در این روش پزشک با وارد کردن یک پروب به داخل واژن و مشاهده تصاویر داخل رحم و تخمدان‌ها به بررسی مشکل می‌پردازد.
۲. هیستروسکوپی
در هیستروسکوپی از بی حسی موضعی و گاهی بیهوشی عمومی استفاده می‌شود. سپس دستگاهِ دوربین و چراغ‌داری به نام هیستروسکوپ وارد رحم شده و تصاویر را به مانیتور پزشک می‌فرستد.
۳. لاپاراسکوپی
طی این روش کم تهاجمی بعد از بیهوش کردن بیمار، پزشک سوراخ‌هایی زیر ناف ایجاد کرده و با دستگاه ریزی به نام لاپاراسکوپ که مجهز به دوربین است فضای داخل رحم را مشاهده می‌کند.
۴. هیستروسالپینگوگرافی
در هیستروسالپینگوگرافی یا عکس رنگی از رحم بعد از تزریق ماده رنگی به لوله‌های فالوپ، از اشعه ایکس برای تصویربرداری از لوله‌های رحم و تخمدان‌ها استفاده می‌شود.
آیا انسداد لوله فالوپ باعث ناباروری می‌شود؟
بله. در واقع یکی از شایع‌ترین علل ناباروری در خانم‌ها همین انسداد لوله فالوپ است. حدود ۵۰ درصد از موارد اختلال در باروری به دلیل چسبندگی و انسداد این لوله‌ها رخ می‌دهد. وقتی به هر دلیلی سلامت یک یا هر دو لوله فالوپ به خطر می‌افتد و با انسداد روبرو می‌شود، اسپرمی که از طریق واژن وارد رحم و لوله فالوپ شده نمی‌تواند با تخمک ترکیب شود. بنابراین لقاحی هم صورت نمی‌گیرد. اگر در تلاش برای باردار شدن هستید و موفق نمی‌شوید، باید با مراجعه به متخصص زنان و زایمان از نظر انسداد لوله فالوپ بررسی شوید.
روش‌های درمان
بسته به علت و شدت این بیماری، از روش‌های مختلفی برای درمانش استفاده می‌شود. اگر عفونت باعث انسداد لوله‌های رحمی شده باشد پزشک با تجویز آنتی بیوتیک با بیماری مقابله می‌کند. در مواردی هم دارو‌های هورمونی تجویز می‌شود. یکی دیگر از روش‌های درمان انسداد و چسبندگی لوله رحم، جراحی لاپاراسکوپی است. طی این جراحی، هر نوع اسکار و چسبندگی برداشته می‌شود. در صورتی که انسداد لوله خیلی شدید باشد پزشک به جراحی باز متوسل می‌شود.
اگر انسداد لوله فالوپ با درمان‌های گفته شده برطرف نشد و امکان بارداری برای خانم وجود نداشت، از روش‌های کمک بارداری مثل لقاح خارج رحمی (IVF) استفاده می‌شود. در این روش لقاح اسپرم و تخمک در محیط آزمایشگاه انجام شده و سپس تخمک بارور شده به رحم منتقل می‌شود.